সভ্যতা আৰু সংস্কৃতি পার্থক্য : Culture and Civilisation

সভ্যতা আৰু সংস্কৃতি পার্থক্য

সভ্যতা আৰু সংস্কৃতিৰ পৰিচয়

আমি বাস কৰা সমাজখনৰ মানুহবোৰৰ মাজত দেখা পোৱা বৈশিষ্ট্যবোৰ আছে। দল বা সম্প্ৰদায় কিছুমান সংস্কৃতি আৰু সভ্যতাৰ লগত জড়িত।

সংস্কৃতি হৈছে দল-সংগঠনৰ আচৰণৰ আৰ্হি আৰু সভ্যতাৰ এটা অংশ। সভ্যতা হ’ল এক বিস্তৃত আৰু জটিল ধাৰণা য’ত মানুহৰ বৃহত্ একত্ৰীকৰণৰ সৃষ্টি হ’ল। সংস্কৃতি আৰু সভ্যতা সহাৱস্থান কৰে আৰু একেলগে বুজা হয়।

সংস্কৃতি বা সভ্যতাৰ পৰিৱৰ্তন হ’লে আনৰ উন্নতি হয়। সভ্যতাক শক্তিশালী সংস্কৃতিৰ জৰিয়তে পতন বা বিফলতাৰ পৰা ৰক্ষা কৰিব পাৰি। লগতে সংস্কৃতিয়ে নতুন উচ্চতা লাভ কৰে, সভ্যতাৰ জৰিয়তে মানৱ সমাজৰ এক উন্নত অৱস্থা লাভ কৰে।

সংস্কৃতি মানে কি?

প্ৰজন্মৰ পৰা প্ৰজন্মলৈ সঞ্চাৰিত হোৱা মানুহৰ এটা দলৰ জীৱন ধাৰণৰ পদ্ধতিক সেই নিৰ্দিষ্ট দলৰ সংস্কৃতি বুলি কোৱা হয়। সংস্কৃতি হ’ল নিৰন্তৰ সামাজিক গোটসমূহৰ মাজত আচৰণ আৰু গ্ৰহণযোগ্য মানদণ্ড। জ্ঞান, আচৰণ, দক্ষতা, কলা, সক্ষমতা, মূল্যবোধ, মনোভাব আৰু পছন্দ আদি বুজি পোৱাৰ জৰিয়তে ইয়াক আহৰণ কৰা হয়। পাৰিপাৰ্শ্বিক প্ৰমূল্য আৰু নীতি-নিয়ম সম্পৰ্কে জ্ঞান লাভ কৰি সংস্কৃতি আহিছে, যাৰ ফলত বিষমতা আহিছে।

সংস্কৃতিয়ে কালক্ৰমত আহৰণ কৰা ৰীতি-নীতি, পৰম্পৰা, মূল্যবোধ, জ্ঞান আৰু অভ্যাসৰ সংমিশ্ৰণক বুজায়। সাংস্কৃতিক নিয়ম বা গ্ৰহণযোগ্য আচৰণৰ মানদণ্ডই এটা সামাজিক গোটত প্ৰত্যাশাৰ বাবে নিৰ্দেশনাৰ আধাৰ হিচাপে কাম কৰে।

ইয়াৰ প্ৰধানতঃ তিনিটা মাত্ৰা আছে- আদৰ্শবাদী, প্ৰকাশবাদী আৰু প্ৰতিষ্ঠানিক।

সংস্কৃতিৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’লঃ-

• সংস্কৃতি উত্তৰাধিকাৰৰ পৰিৱৰ্তে আনুষ্ঠানিক বা অনানুষ্ঠানিক শিক্ষাৰেহে শিকা আৰু আহৰণ কৰা হয়
• সামাজিক-অৰ্থনৈতিক দিশত প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰাৰ লগে লগে সংস্কৃতি গতিশীল হয়, কাৰিকৰী আৰু ৰাজনৈতিক পৰিৱৰ্তন
• সামাজিক যোগাযোগৰ মাধ্যমেৰে সমাজৰ সদস্যসকলৰ লগত সাংস্কৃতিক সামাজিকভাৱে ভাগ-বতৰা কৰা হয়, প্ৰধানকৈ ভাষাটো

সভ্যতা কি?

সভ্যতা হ’ল সংস্কৃতি আৰু মানদণ্ডৰ উন্নত স্তৰৰ সৈতে সংগতি ৰাখি মানৱ সমাজৰ প্ৰগতিশীল অৱস্থা। ই সাংস্কৃতিক বিকাশৰ এটা পৰ্যায় আৰু কেইটামান সমাজৰ মাজত সীমাবদ্ধ। সভ্যতা হৈছে এক জটিল সত্তা য’ত বিভিন্ন উপাদান থাকে। এই উপাদানবোৰে মিলি এখন সমাজ বা ৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰতিচ্ছবি গঢ়ি তোলে। এই ছবিখন সমাজ বা ৰাষ্ট্ৰ কেনেকুৱা সেই ধাৰণাত পৰিণত হয়।

আৰ্থ-সামাজিক কাৰক, নগৰ উন্নয়ন, চৰকাৰী ব্যৱস্থা, প্ৰযুক্তিৰ অগ্ৰগতি, সামাজিক গাঁথনি, ধৰ্মীয় ব্যৱস্থা, ভাষা আৰু খাদ্যৰ সুস্থিৰতাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সমাজে ইয়াক শ্ৰেণীবিভাজন কৰে।

ই এনে এক প্ৰক্ৰিয়া য’ত মানুহৰ অস্তিত্বক সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিকভাৱে অধিক উন্নত স্তৰলৈ উন্নীত কৰিব পৰা যায়।

সভ্যতাৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্যসমূহঃ-

• উন্নত চহৰ – প্ৰথম সভ্যতাৰ জন্মস্থান
• বিশেষ শ্ৰমিক – চহৰৰ বিকাশৰ বাবে অধিক দক্ষ শ্ৰমিকৰ প্ৰয়োজন হয়
• জটিল প্ৰতিষ্ঠান – নেতা, ক্ৰম গীত মানুহ বজাই ৰাখিবলৈ এমৰজনী
• অভিলেখ ৰক্ষা – এক জটিল অৰ্থনীতিত অভিলেখ ৰক্ষাৰ গুৰুত্ব আছে
• উন্নত প্ৰযুক্তি – নতুন উদীয়মান অৰ্থনীতিৰ বাবে সমস্যা সমাধানৰ সঁজুলি আৰু কৌশল

সভ্যতা আৰু সংস্কৃতি পার্থক্য

• কিছুমান ব্যক্তি বা দলৰ আচৰণগত দিশ হোৱাৰ বাবেই সভ্যতাৰ ভিতৰত সংস্কৃতি বিদ্যমান, কিন্তু সভ্যতা হ’ল এক বিশাল জনগোষ্ঠী, যিটো কেইবাটাও সংস্কৃতিৰে গঠিত হ’ব পাৰে
• সংস্কৃতি আৰু সভ্যতাৰ কালক্ৰমত যথেষ্ট তাৰতম্য দেখা যায়
• সভ্যতাতকৈ সংস্কৃতি আগতেই গঢ় লৈ উঠিছিল
• এক নিৰ্দিষ্ট সভ্যতা অবিহনে সংস্কৃতিৰ অস্তিত্ব থাকিব পাৰে, কিন্তু এটা নিৰ্দিষ্ট সংস্কৃতি অবিহনে ইয়াৰ অস্তিত্ব থাকিব নোৱাৰে
• সংস্কৃতি মূৰ্ত আৰু অমূৰ্ত ৰূপত বিদ্যমান, য’ত সভ্যতাৰ বিভিন্ন কম-বেছি পৰিমাণে মূৰ্ত ৰূপ আছে।
• প্ৰজন্মৰ পৰা প্ৰজন্মলৈ সংস্কৃতিৰ হস্তান্তৰ আৰু এনেদৰে আগবাঢ়ি যোৱা বুলি ক’ব নোৱাৰি, কিন্তু সভ্যতা সদায় বিকশিত হৈ থাকে
• সকলো সমাজ সংস্কৃতিৰে গঠিত, কিন্তু মাত্ৰ কেইটামান সভ্যতাৰে গঠিত
• সংস্কৃতি আৰু সভ্যতাৰ বেলেগ বেলেগ বিস্তাৰ আছে
• সংস্কৃতি সভ্যতাৰ এটা অংশ যদিও সভ্যতাই বিভিন্ন সংস্কৃতিৰ সংমিশ্ৰণ ঘটাই আহিছে
• সংস্কৃতি পৰিমাপৰ কোনো মানদণ্ড নাই কিন্তু সভ্যতাৰ এটা বিমূৰ্ত পৰিমাপ মান আছে

সভ্যতা আৰু সংস্কৃতি পার্থক্য টেবুলৰ ষ্টাইলত

দৃষ্টিভংগী	সংস্কৃতি	সভ্যতা
সংজ্ঞা	একাংশ লোকৰ অভিন্ন বিশ্বাস, মূল্যবোধ, ৰীতি-নীতি আৰু কলাত্মক অভিব্যক্তিৰ প্ৰতি ইঙ্গিত কৰে।	নগৰীকৰণ, জটিল সামাজিক গাঁথনি, আৰু প্ৰযুক্তিগত প্ৰগতিৰ দ্বাৰা চিহ্নিত মানৱ সামাজিক বিকাশৰ অধিক উন্নত পৰ্যায়ক সূচায়।
পৰিসৰ	এখন সমাজৰ অস্পষ্ট দিশসমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।	সমাজ এখনৰ স্পষ্ট (অট্টালিকা, আন্তঃগাঁথনি) আৰু অস্পষ্ট (আইন, প্ৰতিষ্ঠান) দুয়োটা দিশকে সামৰি লয়।
বিকাশ	ব্যক্তিগত আৰু আৱেগিক; এটা গোটৰ পৰিচয় আৰু পৰম্পৰাৰ সৈতে জড়িত।	ব্যক্তিহীন আৰু কাৰ্য্যকৰী; সংগঠিত ব্যৱস্থা আৰু শাসনৰ সৈতে জড়িত।
সংক্ৰমণ	মৌখিক পৰম্পৰা, গল্প, আচাৰ-অনুষ্ঠান, শিক্ষাৰ জৰিয়তে প্ৰজন্মৰ পিছত প্ৰজন্ম ধৰি চলি আহিছে।	লিখিত ৰেকৰ্ড, স্থাপত্য, আৰু শিল্পকৰ্মৰ জৰিয়তে নথিভুক্ত কৰিব পাৰি।
উদ্ভাৱন	সৃষ্টিশীলতা, কলাত্মক প্ৰকাশ, আৰু ভাগ-বতৰা কৰা পৰম্পৰাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।	প্ৰযুক্তিগত উন্নতি, আন্তঃগাঁথনি, আৰু শাসন ব্যৱস্থা জড়িত।
অভিযোজন	পৰিৱৰ্তিত সমাজৰ নীতি-নিয়ম আৰু মূল্যবোধৰ লগত খাপ খাই পৰে।	বিকশিত প্ৰযুক্তি, অৰ্থনৈতিক চাহিদা, আৰু সামাজিক জটিলতাৰ সৈতে খাপ খাই পৰে।
প্ৰকাশশীলতা	ভাষা, শিল্প, আচাৰ-ব্যৱহাৰ, আৰু সামাজিক যোগাযোগৰ জৰিয়তে প্ৰকাশ কৰা হয়।	আইন, শাসন কাঠামো, আৰু নগৰ পৰিকল্পনাৰ জৰিয়তে প্ৰকাশ কৰা হয়।
সময়ৰ গভীৰতা	মূল উপাদানসমূহ বজাই ৰাখি শতিকাজুৰি বিস্তৃত হ’ব পাৰে।	প্ৰায়ে বাহ্যিক প্ৰভাৱ আৰু প্ৰযুক্তিগত পৰিৱৰ্তনৰ বাবে দ্ৰুতগতিত পৰিৱৰ্তন ঘটে।
উদাহৰণ	ভাষাৰ উপভাষা, ধৰ্মীয় প্ৰথা, লোকসংগীত।	আকাশচুম্বী ঘৰ, আইনী ব্যৱস্থা, গণ পৰিবহণ।
পৰিচয়	নিজৰ বুলি ভবাৰ অনুভূতি আৰু ব্যক্তিগত পৰিচয় গঢ় দিয়ে।	সামূহিক পৰিচয় আৰু সমাজ সংগঠনৰ অনুভূতিক গঢ় দিয়ে।
নমনীয়তা	বিভিন্ন স্থানীয় পৰিৱেশৰ লগত অধিক খাপ খোৱা।	প্ৰামাণিককৃত ব্যৱস্থাপ্ৰণালীৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বাবে অধিক কঠিন।
সামাজিক বন্ধন	এটা সম্প্ৰদায়ৰ ভিতৰত আন্তঃব্যক্তিগত সম্পৰ্ক শক্তিশালী কৰে।	সমাজৰ ভিতৰত স্তৰভিত্তিক গাঁথনি আৰু ভূমিকা স্থাপন কৰে।

“সভ্যতা আৰু সংস্কৃতি পার্থক্য”বিচাৰ কৰা 

সভ্যতা আৰু সংস্কৃতি এই শব্দ দুটাৰ মাজত যথেষ্ট পার্থক্য আছে। এটাৰ সলনি আনটো ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা নাযায়। সভ্যতাৰ বুকুত আঁচোৰ মাৰিহে সংস্কৃতিয়ে আৰােহণ কৰে। সভ্যতাই বিশেষ এটা সামাজিক বা ৰাজনৈতিক অৱস্থাক বুজায়। ইয়াৰ প্ৰধান মাপকাঠী হ’ল সমাজ এখনত বাস কৰা লােকসকলৰ জীৱন ধাৰণৰ প্রণালী। অর্থাৎ, সভ্যতাই বস্তুগত প্রাচুর্য, দক্ষতা, সুখ-সম্ভোগ, সম্পদৰ ব্যৱহাৰ, বৌদ্ধিক চিন্তা-চৰ্চা, আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ সচেতনতা, শালীনতা আদিহে বহন কৰে।

আনহাতে সংস্কৃতি হৈছে কোনাে এটা জাতিৰ বা সমাজ এখনৰ জীৱন প্রতিভা। ভাষা, সাহিত্য, সুকুমাৰ কলা, দর্শন ইত্যাদি ক্ষেত্ৰত প্ৰকাশ পােৱা প্রতিভাই হৈছে জাতি বিশেষৰ সংস্কৃতিৰ মাপকাঠী। অর্থাৎ, সংস্কৃতিয়ে জাতি এটাৰ ৰীতি-নীতি, বিশ্বাস, ভাষা-সাহিত্য, আচাৰ-ব্যৱহাৰ কর্মপদ্ধতি, সাজ-পােছাক আদি বহন কৰে। সভ্যতাৰ জন্ম আৰু বিকাশ মানুহৰ দৃষ্টিগােচৰ নহয়, কাৰণ সভ্যতাৰ বিকাশ অতি ধীৰ গতিত হয়। কিন্তু সংস্কৃতি সভ্যতাতকৈ কিছুগতিত পৰিৱৰ্তিত ৰূপত দেখা দিয়ে।

সভ্যতা কোনাে জাতি বা জনগােষ্ঠীৰ উত্থান-পতনৰ সৈতে জড়িত থাকে, কিন্তু সংস্কৃতি সেই জাতি বা জনগােষ্ঠীৰ জীৱন পদ্ধতিৰ সৈতেহে জড়িত হৈ থাকে। সভ্যতাৰ সংমিশ্রণ নঘটে। কিন্তু সংস্কৃতিৰ মিশ্রণ ঘটে। উদাহৰণস্বৰূপে সিন্ধু সভ্যতা বুলি কওঁতে আমি কেৱল  সিন্ধু নদীক কেন্দ্ৰ কৰি গঢ়ি উঠা সভ্যতাকহে বুজো। কিন্তু ভাৰতীয় সংস্কৃতিবুলি কওঁতে আর্য, অনার্য, মােগল আদিৰ সংমিশ্রিত সংস্কৃতিৰ কথাকোবুজো।

আনহাতে মানুহৰ বুদ্ধি-কৌশল বা প্রযুক্তিবিদ্যা আদি সভ্যতাৰ সৈতে যিমান ঘনিষ্ঠভাৱে জড়িত, সংস্কৃতিৰ সৈতে নহয়। সিন্ধু সভ্যতা আৰু মহেঞ্জোদাৰােৰ সভ্যতাৰ নগৰ নিৰ্মাণৰ কাৰুকাৰ্যবােৰে তাৰে নিদর্শন দাঙি ধৰে। সংস্কৃতিয়ে এইবােৰৰ সংস্কাৰহে সাধন কৰিব পাৰে। সভ্যতা আৰু সংস্কৃতিৰ মাজত পার্থক্য থাকিলেও এটাক বাদ দি আনটোৰ ব্যাখ্যা কৰা সম্ভৱ নহয়। সভ্যতাইহে সমাজ সু-শৃংখল কৰি সংস্কৃতি গঢ় দিয়াত সহায় কৰে।

Related Q&A:-

প্রঃ ফ্ৰম’ভল্গা টু গংগা’ কোনে লিখিছিল?
উঃ পণ্ডিত ৰাহুল সংস্কৃতায়নে লিখিছিল।

প্রঃ মধ্য এছিয়াকা ইতিহাস কোনে লিখিছিল?

উঃ পণ্ডিত ৰাহুল সংস্কৃতায়নে লিখিছিল।

প্রঃ অজন্তাৰ ছবিবোৰত প্রকাশ পোৱা ভাৱবস্তু দুটা কি কি?

উঃ অজন্তাৰ ছবিবােৰত প্রকাশ পােৱা ভাববস্তু দুটাৰ এটা হৈছে সন্ন্যাস জীৱন আৰু আনটো হৈছে সমূহীয়া জীৱন।

প্রঃ  ভাৰতীয় সংস্কৃতিৰ প্রাণ কি?
উঃ ক্রমবর্ধমান শক্তি বা জীৱন্ত শক্তিয়েই ভাৰতীয় সংস্কৃতিৰ প্রাণ।

প্রঃ সর্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণে কালিয়দমন’ক কি আখ্যা দিছে?
উঃ সর্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণে কালীয়দমনক আর্যই অনার্যক সংস্কৃত কৰাৰ প্ৰতীকধর্মী নৃত্য বুলি আখ্যা দিছে।

প্রঃ কোনটো যুগক ভাৰতীয় সংস্কৃতিৰ বিস্তাৰ যুগ বুলিব পাৰি?
উঃ প্রকৃতপক্ষে বৌদ্ধধৰ্মৰ প্ৰচাৰৰ যুগক ভাৰতীয় সংস্কৃতিৰ বিস্তাৰ যুগ বুলিব পাৰি।

প্রঃ শিৱ আৰু শক্তি পূজাৰ মূল ক’ত আৱিষ্কাৰ হৈছিল।
উঃ প্রত্নতাত্ত্বিক পণ্ডিতসকলে শিৱ আৰু শক্তি পূজাৰ মুল মহেঞ্জোদাৰােৰ সংস্কৃতিৰ পৰা আৱিষ্কাৰ কৰিছিল। ধ্যানস্থ শিৱৰ কল্পনাও মহেঞ্জোদাৰোৰে সাংস্কৃতিক সম্পদ।

প্রঃ ইছলামীয় ভাস্কৰ্যৰ মূল সম্পদ কি?
উঃ গঠনৰ সৰলতা আৰু সূক্ষ্মতা হৈছে ইছলামীয় ভাস্কৰ্যৰ মুল সম্পদ।

প্রঃ গান্ধীজীয়ে নতুন যুগৰ ভাৰতীয় সংস্কৃতি কেনেকুৱা হ’ব লাগে বুলি মত প্রকাশ কৰিছে?
উঃ গান্ধীজীয়ে  নতুন যুগৰ ভাৰতীয় সংস্কৃতি সমন্বয়ৰ বস্তু হ’ব লাগে বুলি মত প্রকাশ কৰিছে।

প্রঃ সুকুমাৰ কলাৰ ভিতৰত কোনটো শিল্পক বেছি স্থায়ী বােলা হৈছে?
উঃ সুকুমাৰ কলাসমূহৰ ভিতৰত চিত্র-শিল্পক বেছি স্থায়ী বােলা হৈছে।

প্রঃ  “সভ্যতা আৰু সংস্কৃতি” শব্দ দুটাৰ মাজৰ পার্থক্য বিচাৰ কৰা ।
উ : সভ্যতা আৰু সংস্কৃতিৰ মাজত পার্থক্য আছে যদিও এটাক বাদ দি আনটো ব্যৱহাৰ কৰিব নােৱাৰি। সভ্যতাই বিশেষ এটা সামাজিক নাইবা ৰাজনৈতিক অৱস্থাকে বুজায়। ই এটা সমাজ পদ্ধতি। আনহাতে সংস্কৃতি হৈছে কোনাে এটা জাতি বা সমাজ এখনৰ জীৱন প্রতিভা।

সভ্যতাই সমাজ এখন সু-শৃংখল কৰি সংস্কৃতিৰ সৃষ্টিত আৰু ৰূপ দিয়াত সহায় কৰে। এটা জাতি সু-সভ্য হ’ব পাৰে। আনহাতে ইয়াৰ তেনে কোনাে লেখত লবলগীয়া সাংস্কৃতিক স্তৰ নাথাকিব পাৰে। ভাষা, সাহিত্য, সুকুমাৰ কলা, দর্শন, ইত্যাদি ক্ষেত্ৰত প্ৰকাশ পােৱা প্রতিভাই হৈছে জাতি বিশেষৰ সংস্কৃতিৰ মাপকাঠী।

প্রঃ ভাৰতীয় সংস্কৃতি এক বিৰাট সমন্বয়ৰ বস্তু। —এই কথাষাৰ কিমানদূৰ যুক্তিপূর্ণ, ‘ভাৰতীয় সংস্কৃতি পাঠটোৰ আধাৰত বিচাৰ কৰা।

উঃ ভাৰতীয় সংস্কৃতি এক বিৰাট সমন্বয়ৰ বস্তু। এই কথাষাৰৰ সত্যতা যুক্তিপূর্ণ। কিয়নাে সংমিশ্রিত সংস্কৃতিয়েই হৈছে ভাৰতীয় সংস্কৃতি। বিভিন্ন সময়ত বিভিন্ন জাতি- গােষ্ঠীৰ লােক আহি ভাৰতত থাকিবলৈ ল’লে। আর্য, অনার্য, দ্রাবিড়, মংগােলীয়, শক, মােগল, হুন, ব্রিটিছ আদি বিভিন্ন জাতি-উপজাতি, বিভিন্ন ধর্মাৱলম্বী মানুহে ভাৰতলৈ আহে। এই লােকসকলৰ ভাৱধাৰাৰ সংমিশ্ৰণতেই ভাৰতীয় সংস্কৃতি গঢ় লৈছে। এওঁলােকে বেপাৰ, ধর্ম, ৰাজ্যজয়, প্রাকৃতিক সৌন্দর্য আদিৰ কাৰণত ভাৰতলৈ আহি পিছত ভাৰতীয় হৈ পৰে। তেওঁলােকৰ নিজৰ ভাষা, সংস্কৃতি আছিল যদিও ভাৰতীয় সংস্কৃতিকে আপােন কৰি ভাৰতীয় সংস্কৃতিত জাহ যায়। তাৰ ফলত ভাষাতত্ব, সামাজিক, ৰাজনৈতিক, সাহিত্য, শিল্পকলা আদি সকলােতে এক সমন্বয়ৰ ধাৰা প্রবাহিত হ’বলৈ ধৰে।

উদাহৰণস্বৰূপে দেশ জয়ৰ বাবে অহা ইছলামসকলৰ ভাস্কৰ্যৰ লগত প্রচলিত ভাৰতীয় ভাস্কৰ্যৰ মিলন ঘটি সৃষ্টি হ’ল সংহতিৰ ভাস্কর্য। সমন্বয়ৰ আদৰ্শৰে ভাৰতীয় সংস্কৃতি জীয়াই আছে বুলি ক’ব পাৰি। এই সাংস্কৃতিক সমন্বয় ইমান গাঢ় যে ইয়াৰ বিভিন্ন ধাৰাৰ মূল ঠাৱৰ কৰাটো কঠিন হৈ পৰিছে। ভাৰতৰ বুৰঞ্জী অধ্যয়ন কৰিলেই ৰাজনৈতিক আদর্শ, স্থাপত্য, ভাস্কর্য, সাহিত্য, দর্শন, নৃত্য আদি সকলােতে যে সমন্বয়ৰ সৃষ্টি হৈছে তাকে বুজিব পাৰি। ভাৰতীয় সংস্কৃতি এই সমন্বয়ৰ আদর্শতে জীয়াই আছে আৰু থাকিবও।

Source: Wikipedia, Unacadamy

Related Post:

গাজৰ (Carrot)*উপকাৰিতা *কৃষি *ঔষধি গুণ